સોશિયલ વર્કરની ડાયરીમાંથી: બાળ વિભાગ

બીજા સેમેસ્ટરમાં બાળકોના વિભાગમાં કામ કરવાનો મોકો મળ્યો.
વિશ્વના લગભગ દરેક દેશમાં બાળકને દત્તક લેવા-આપવા અંગેના કાયદા ઘણા કડક હોય છે. આનું મુખ્ય કારણ અનાથ બાળકની શારીરિક અને ભાવનાત્મક સુરક્ષા જળવાઇ રહે તથા જે પરિવાર તેને દત્તક લેવા માગે તે કેટલો સ્થિર તથા આર્થિક રીતે બાળકને ઉછેરવામાં સક્ષમ છે કે કેમ તેની ખાતરી કરવાનો છે. બધા દેશોમાં આનું કડક પાલન કરવામાં આવે છે અને તે માટે સોશિયલ સર્વિસીઝને મોટી જવાબદારી સોંપવામાં આવે છે.
પશ્ચિમના દેશોમાં બાળકોની શારીરિક અને ભાવનાત્મક સુરક્ષા પૂરી રીતે જળવાય તે માટે સોશિયલ સર્વિસીઝમાં ખાસ વિભાગ હોય છે: Child Protection Service. કોઇ પણ વ્યક્તિના ધ્યાનમાં આવે કે કોઇ બાળક પર શારીરિક કે માનસિક અત્યાચાર થઇ રહ્યો છે, તો તેની માહિતી પોલિસને કે સોશિયલ સર્વિસીઝને આપવાની તેમની કાયદેસરની જવાબદારી બને છે. જાણતા હોવા છતાં તે પોલિસને ન જણાવે તો તેમના પર કાનૂની કાર્યવાહી કરી શકાય.
જીપ્સીને આનો અંગત અને રસપ્રદ અનુભવ આવ્યો હતો તે અહીં જણાવવો જરૂરી છે.
જીપ્સીનો પૌત્ર શાળામાં જ્યુનિયર હતો ત્યારે તેના વર્ગમાંના દરેક વિદ્યાર્થીને એક ચાર-પાંચ મહિનાના બાળકનું ડમી એક રાત માટે સંભાળવા અપાય. Sex Educationનો આ ખાસ ભાગ હતો, કારણ કે ૧૫-૧૬ વર્ષના કિશોર-કિશોરીઓ આવેશમાં આવી જઇને ગેરજવાબદારીનું કામ કરી બેસે અને કિશોરી ગર્ભવતિ થઇ જાય તો બાળકની જવાબદારી તેણે તથા બાળકના કિશોર પિતાએ લેવી પડે. આ કામ કેટલું કઠણ હોય છે તેનું પ્રાત્યક્ષીક આપવા આ કામ સોંપવામાં આવે છે.
એક રાત્રે બે વાગે અમારા ઘરનો દરવાજો કોઇ જોરજોરથી ઠોકતું હોય તેવો અવાજ આવ્યો અને કોઇ મોટેથી બૂમ પાડતું હતું, ‘Open the door!’ જીપ્સી સફાળો જાગી ગયો અને બારણું ખોલતાં શેરીફના બે પહેલવાન જેવા ડેપ્યુટી ઘરમાં ઘૂસી આવ્યા અને દાદરો ચઢવા લાગ્યા. તેમને પૂછવાનો વિચાર કરે તે પહેલાં પોતરાની બેડરૂમમાંથી એક બાળકનો જોરશોરથી રડવાનો અવાજ આવતો હતો. જીપ્સી તેમની પાછળ ગયો અને જોયું તો અમારા પૌત્રમહાશય ગાઢ નિદ્રામાં હતા, અને તેમના પડખામાં બાળકનું ડમી મોટે મોટેથી રડતું હતું. શેરીફના ડેપ્યુટીઝ હસવા લાગ્યા અને બહાર આવ્યા.
“માફ કરશો, પણ આ child protectionનો મામલો હતો તેથી અમારે જબરજસ્તીથી તમારા ઘરમાં પ્રવેશવું પડયું. અમારી પાસે અંદર આવવાનું વૉરંટ છે. તમારે જોવું હોય તો બતાવી શકીશું. તમારા કોઇ પાડોશીએ અમને ફરિયાદ કરી કે તમારા ઘરમાં નવજાત બાળકને કોઇ માર મારે છે અથવા તેને એટલી હદ સુધી neglect કરવામાં આવ્યું છે કે તેના રૂદનનો અવાજ દૂર સુધી સંભળાય છે.”
એક ડેપ્યુટીએ કહ્યું, “મારી પુત્રીના આ પ્રૅક્ટીકલમાં મારે તથા મારાં પત્નીને આખી રાત જાગવું પડ્યું હતું તેથી તમારી સ્થિતિ પ્રત્યે અમને સહાનુભુતિ છે!” કહી તેઓ જતા રહ્યા. અમારા ક્યા પાડોશીએ પોલિસને ફરિયાદ કરી તે અમે જાણી શક્યા નહિ, પણ તેમણે તેમની કાયદેસરની જવાબદારી સો ટકા બજાવી હતી!
બ્રિટનમાં પોલિસની સાથે સોશિયલ વર્કરને જવું પડે છે, કારણ કે આવી હાલતમાં બાળસુરક્ષાની જવાબદારી સોશિયલ સર્વિસીઝની હોય છે, અને તેઓ બાળકને કસ્ટડીમાં લઇ શકે છે.
તે રીતે કોઇ માતા કે પિતાએ બાળકને માર માર્યો હોય અને તેવો પૂરાવો મળી આવે, તો કોર્ટ બાળકની કસ્ટડી સોશિયલ સર્વિસીઝને આપે. આવા બાળકોને યા તો ચિલ્ડ્રન્સ હોમમાં મૂકવામાં આવે નહિ તો કાઉન્સીલે નિયુક્ત કરેલ foster parents ને સોંપે. કેટલીક વાર ચર્ચના પગથિયા પર કે રસ્તા પર છોડી ગયેલ નવજાત શિશુ મળી આવે તો તેને કોઇ દત્તક લે ત્યાં સુધી બાળકને કાઉન્સીલ સંભાળે. આ કામ કરવા માટે એક ખાસ વિભાગ હોય છે: Adoption & Fostering Section.
જીપ્સીને સેન્ટ્રલ લંડનની એક કાઉન્સીલના આ વિભાગમાં ઇન્ટનરશીપ મળી. ત્યાંની વાત હવે પછી.