અંતની શરૂઆત (શેષ)

એક દિવસ બ્રિટનની નૅશનલ ટેલીવિઝનની ચૅનલ-ફોર તરફથી જીપ્સીને ફોન આવ્યો. “અમે એશીયન સિનિયર સિટીઝન્સની જરૂરિયાતો પર ખાસ પ્રોગ્રામ બનાવવા માગીએ છીએ. આ કાર્યક્રમ આખા દેશમાં તેમજ વિદેશોમાં પણ પ્રદર્શીત થશે. તમારી કાઉન્સીલે તમારૂં નામ સૂચવ્યું અને તમારી સંસ્થાની ભલામણ કરી છે. આ માટે તમે સહકાર આપી શકો?”
આ ઘણા સારા સમાચાર હતા. ચૅનલ ફોર તેના વિચાર પ્રવર્તક અને આધારભૂત માહિતી આપતા કાર્યક્રમ માટે પ્રખ્યાત છે.
“મારે અમારી મૅનેજમેન્ટ કમિટી પાસે તેની રજુઆત કરવી પડશે. તેઓ હા કહે તો તમારો સત્કાર કરવામાં અમને જરૂર ખુશી થશે. આજે અમારી મિટીંગ છે. હું કાલ સુધીમાં તમને ફોન કરીશ.”
કમિટીના સભ્યો ખુશ થઇ ગયા. આખો દેશ અમારા સભ્યોને જોઇ શકશે, કમિટીના સભ્યોનો ઇન્ટરવ્યૂ લેશે, એ વિચારથી સહુ પ્રસન્ન થયા અને તેમણે મંજુરી આપી. દાડમીયાએ હસીને કહ્યું, “જરૂર, બધા ક્યે છે તો આપડે શો વાંધો હોય?”
એક અઠવાડીયા બાદ ચૅનલ ફોરના પ્રોડક્શન આસીસ્ટન્ટનો ફોન આવ્યો. તેઓ તેમની ટેક્નીકલ ટીમને લઇ અમારા હૉલમાં ક્યાં કૅમેરા ફીટ કરવા, ક્યા કાર્યક્રમ તેઓ આવરી લેશે તેની ચર્ચા કરવા આવવા માગતા હતા. અમે દાડમીયાને પૂછી, તેમનું કૅલેન્ડર જોઇ તારીખ નક્કી કરી. પ્રૉડક્શન ટીમ આવી, કૅમેરાના અૅંગલ્સ નોંધ્યા, કૅમેરાથી દૃશ્યના સ્થાનની મેઝરીંગ ટેપથી માપણી કરી અને શૂટીંગની તારીખ નક્કી કરી. અમારી ટીમે ટેલીફોન કરી બધા સભ્યોને તે દિવસે આવવાની વિનંતિ કરી.

શૂટીંગના ત્રણ દિવસ અગાઉ દાડમીયાએ અમારી અૉફિસમાં આવી આદેશ આપ્યો.
“ચૅનલ ફોરવાળાને ફોન કરીને કઇ દ્યો શૂટીંગ કૅન્સલ કરે.”
અમારી આખી ટીમ જાણે વિજળી પડી હોય તેમ આભી થઇ ગઇ.
“કેમ, કાકા, કોઇ બીજી તારીખ આપવી છે?”
“ના, કૅન્સલ એટલે કૅન્સલ. આપડે ઇ કામ કરાવવું જ નથી. નથી જો’તી અમને આવી પબ્લિક-સીટી.”
“આપણી મૅનેજમેન્ટ કમિટીએ તો ઠરાવ પાસ કર્યો હતો કે આ થવું જોઇએ.”
“તમે અમારા કર્મચારી છો. હું મૅનેજમેન્ટ કમિટી છું. તમને કૈ’યે એવું કરો. અમે તમને જવાબ આપવા બંધાણા નથી. તમે અમારા કીધા પ્રમાણે કામ કરવું જો’યે,” કહી દાડમીયા અમારી અૉફિસમાંથી નીકળી ગયા. “I am the State!”નું આ પુનરૂચ્ચારણ હતું. તેના દુરગામી પરિણામનો તેમણે વિચાર ન કર્યો.
જીપ્સીએ વિચાર કર્યો. ચૅનલ ફોર દેશ-વિદેશમાં પ્રખ્યાત આંતરરાષ્ટ્રીય ચૅનલ હતી. તેમને છેલ્લી ઘડીએ દગો દેવા જેવું આ કામ હતું. તેમાં કેવળ આપણી કોમની જ નહિ, માણસાઇની પણ હિનતા દેખાય. તેણે બે નિર્ણયો લીધા. તેણે પર્વતેશની સંસ્થા (જુઓ નીચે આપેલ લેબલ સલાહ કેન્દ્ર ૨) જે અમારાથી એક માઇલ દૂર હતી, તેમને ફોન કર્યો. તેઓ ચૅનલ ફોરને તેમનો કાર્યક્રમ ફિલ્માવા દેશે?
અંગ્રેજીમાં કહેવત છે કે Every dog has his day. પર્વતેશે ગંભીર અવાજમાં જવાબ આપ્યો, “તમારી વિનંતિ હું મારી મૅનેજમેન્ટ કમિટી પાસે મૂકીશ. તેઓ મંજુર કરે તો જ આ કામ થાય. અમે તમને યોગ્ય સમયે જણાવીશું.”
“જુઓ પર્વતેશભાઇ, શૂટીંગ માટે કેવળ ત્રણ દિવસ રહ્યા છે. તમે જલદી મિટીંગ બોલાવો તો સારૂં. તમારી પાસે આ એક એવો મોકો છે, જેમાં તમને તથા તમારી સંસ્થાને આખી દુનિયા જોઇ શકશે. તમે તાત્કાલિક જવાબ નહિ આપો તો આવી તક આખી જીંદગીમાં નહિ મળે.”
મેં ફોન મૂક્યો કે તરત ઘંટડી વાગી.
“હું પર્વતેશ બોલું છું. મારી મૅનેજમેન્ટ કમિટીએ તમારી વિનંતિ સ્વીકારી છે. તમે ચૅનલ ફોરવાળાઓને અહીં આવવાનું કહી દ્યો.” 'આય અૅમ ધ સ્ટેટ'નો આ બીજો નમૂનો હતો.
જીપ્સીએ ચૅનલ ફોરના પ્રૉડક્શન આસિસ્ટંટની માફી માગીને કહ્યું અમુક કારણો વશ અમે તેમને મદદ નહિ કરી શકીએ. બહેન આ સાંભળી લગભગ રડી પડ્યા. "અમારી બધી તૈયારી થઇ ગઇ છે. હવે આ છેલ્લી ઘડીએ કૅન્સલ કરો તો અમારૂં હજારો પાઉન્ડનું નુકસાન થાય. આ કાર્યક્રમ એશિયનો માટે હોવાથી મોટી મોટી એશીયન કંપનીઓએ અમને આ કાર્યક્રમમાં મૂકવા માટેની જાહેરાતો આપી છે. તમે કૅન્સલ કરો તો તેઓ જાહેરાતો ખેંચી લે. અમને આખી એક્સરસાઇઝ ફરીથી કરવી પડશે. હું મારા ડાયરેક્ટરને શું જવાબ આપીશ? તમારૂં નામ હાઇલી રેકમેન્ડેડ હતું તેથી અમે તમારા પર વિશ્વાસ રાખ્યો.”
જીપ્સીએ તેમને કહ્યું કે તેમના શેડ્યુલ મુજબ શુટીંગ કરી શકશે; ફક્ત શૂટીંગનું સ્થળ બદલવા જેટલી બાંધછોડ કરવી પડશે. તેમને પર્વતેશની સંસ્થાની વાત કરી જ્યાં તેઓ પ્રોગ્રામ ટેપ કરી શકશે. બહેનના જીવમાં જીવ આવ્યો. તેઓ તે જ દિવસે ટેક્નીકલ ટીમને લઇ ત્યાં લઇ ગયા, અને પૂરી યોજના કરી લીધી.
ચૅનલ ફોરે પર્વતેશના ગ્રૂપનું શૂટીંગ કર્યું. તેમની કેવળ બે પ્રવૃત્તિઓ હતી. અઠવાડીયામાં એક વાર સત્સંગ તથા અઠવાડીયામાં બે દિવસ લંચન ક્લબ. શૂટીંગમાં પર્વતેશભાઇ છવાઇ ગયા. તેમનો કાર્યક્રમ દેશભરમાં અને યુરોપમાં જોવાયો. અમારા સેન્ટરના સભ્યોએ તેની વિડીયો ટેપ જોઇ અને પારાવાર દુ:ખી થયા. તે દિવસે આખી દુનિયા જેમને જોવાની હતી તેને બદલે તેઓ અન્ય સંસ્થાના સભ્યોને જોઇ રહ્યા હતા.
હવે વાત આવે છે જીપ્સીના બીજા નિર્ણયની.
તેણે સોશિયલ સર્વિસીઝમાં એશિયન સ્પેશીયાલીસ્ટ સોશિયલ વર્કરની જગ્યા માટે અરજી કરી. દોઢ કલાક ચાલેલા ઇન્ટરવ્યૂમાં અતિ ઉંડાણમાં પ્રશ્નો પૂછવામાં આવ્યા. ભારત-પાકિસ્તાનથી અમારા બરોમાં આવેલા નાગરિકોને કઇ સમસ્યાઓ નડે છે, તેનું નિરાકરણ કરવા માટે સોશિયલ સર્વિસીઝ શું કરી શકે છે તેની ચર્ચા થઇ. એક અઠવાડીયા બાદ તેને નીમણૂંકનો પત્ર મળ્યો.
જ્યારે તેણે કાયદા પ્રમાણે એલ્ડર્સ ગ્રુપને બે અઠવાડીયાની નોટીસ આપી ત્યારે દાડમીયાને અંગત અપમાન થયા જેવું લાગ્યું. તેમણે ભારતીબહેન (અમારા અકાઉન્ટન્ટ)ને કહ્યું, નોટીસની અવેજીમાં જીપ્સીને બે અઠવાડીયાનો પગાર આપો. અને “કાલથી કામે આવતા નહિ,” કહી બહાર જતા રહ્યા.
એક મહિના બાદ ફેબ્રુઆરી ૧૯૮૫માં જીપ્સી કિલ્બર્ન, લંડન NW6માં કામ પર હાજર થયો. એક નવું પર્વ શરૂ થયું.
અરે હા, અમારા એલ્ડર્સ ગ્રુપનું શું થયું તે કહેવાનું રહી ગયું. એક વર્ષમાં ભારતીબહેન, કલ્પના, રાધાબહેન નોકરી છોડી ગયા. સલાહ કેન્દ્ર બંધ પડી ગયું. સભ્ય સંખ્યા ઘટીને પંદર રહી ગઇ. કાઉન્સીલનું ફંડીંગ, જે અમારા સમયે વાર્ષિક ૮૫૦૦૦ પાઉન્ડનું હતું તે ઘટીને બાર હજાર પર આવી ગયું. છેલ્લે - ત્રણ વર્ષ બાદ ત્યાંથી નીકળ્યો ત્યારે ગ્રુપમાં ગયો. ત્યાં ફક્ત ત્રણ જણા હાજર હતા. મિસ્ટર અૅન્ડ મિસેસ દાડમીયા તથા તેમનાં પુત્રી. ગ્રુપના હોદ્દેદારો પણ તેઓ જ હતા. બપોરના લંચ માટે તેમની સાથે તેમના નજીકનાં બે કે ત્રણ સગાં આવતા. ચાર-પાંચ મહિના બાદ તે સાવ બંધ પડી ગયું અને કાઉન્સીલે મકાન સીલ કર્યું. આજકાલ ત્યાં કોઇ સોશિયલ ક્લબ ચાલે છે. કોઇ વાચકને રસ હોય તો Google mapsમાં 186 Church Road, Brent, London ટાઇપ કરશો તો તેના કેવા હાલ છે તે જોઇ શકશો. એક વખત આ જ કેન્દ્ર અનેક પ્રવૃત્તિઓથી ધમધમતું હતું.