ઇન્ડીપેન્ડન્સ ડે - ૪થી જુલાઇ

આ વર્ષે અમે પૅસીફીક મહાસાગરના કિનારે આવેલા શહેરમાં ૪થી જુલાઇ માણવાનું નક્કી કર્યું. સાંભળ્યું હતું કે અહીંના ફાયર વર્ક્સ ઘણા પ્રેક્ષણીય હોય છે. શહેર પણ રળિયામણું અને આખું વર્ષ સહેલગાહ કરવા અહીં દૂર દૂરથી લોકો આવે છે. એટલું જ નહી, મોટી મોટી ક્રૂઝ બોટ્સ પણ અહીં અચૂક રોકાય. શહેર જુનું સ્પૅનીશ સમયનું હતું તેથી મૅક્સીકન લોકોની વસ્તી વધારે. અહીંની એક પ્રખ્યાત કંપનીમાં મારા હૈદરાબાદના સહાધ્યાયી રમેશ વર્ષોથી કામ કરતા હતા અને તેમનાં પત્નીની સાથે એક અૅપાર્ટમેન્ટમાં રહેતા હતા. તેમના આગ્રહથી અમે - એટલે મારાં પત્ની, અમારી ત્રણ વર્ષની દિકરી અને હું ડેન્વર - કોલોરાડોથી અહીં આવ્યા હતા. 

ચોથી જુલાઇનો દિવસ ઉગ્યો. રમેશે અમને જલદી જલદી તૈયાર થવાનું કહ્યું. સમુદ્રના કિનારાની નજીક થોડી ઉંચાઇ પર સ્થાનિક નગરપાલિકાએ સુંદર ઉદ્યાન બનાવ્યો હતો. લોકોએ વહેલી સવારથી જ અહીં પોતાની ખુરશીઓ ગોઠવી હતી. કેટલાક લોકોએ તો આપણા શમિયાણા જેવા gazebo ઉભા કર્યા હતા અને ઠેક ઠેકાણે બારબેક્યૂ લગાડ્યા હતા. અહીં આખો દિવસ ગાળી રાત્રે નવ વાગે ફાયર વર્કસ જોઇ સૌ પોતપોતાને ઘેર જાય. આમ આખો દિવસ અહીં ગાળવાનો હોવાથી ઉજાણીની સાથે આરામ પણ કરી શકાય તેવી તૈયારી કરીને આવ્યા હતા. નગરપાલિકાએ ઠેક ઠેકાણે કામચલાઉ ટૉઇલેટ્સ પણ મૂક્યા હતા.

બાળકોને તૈયાર કરતાં કરતાં અગિયાર વાગી ગયા. કિનારાથી લગભગ ૨૦૦ મીટર દૂર અમને પાર્કીંગ મળ્યું. અમે ઉતાવળે પાર્કમાં પહોંચ્યા અને સદ્ભાગ્યે અમને ફોલ્ડીંગ ખુરશીઓ ગોઠવવા અને બાળકો માટે જાજમ પાથરવા જેટલી જગ્યા મળી ગઇ. આજુ બાજુ મુખ્યત્વે સ્પૅનીશ ભાષીકો હતા - લગભગ આપણા જ વર્ણના, તેથી અમને ભાતીગળ જેવું લાગ્યું નહી. મૅક્સીકન લોકો એટલા મળતાવડા અને હસમુખા, અમને ‘હાઉ આર યૂ?’, ‘હૅવ અ નાઇસ ડે,’ વગેરે કહી અમારી સામે સ્મિત કરતા હતા. અમે પણ તેમને એવી જ રીતે આવકારતા હતા અને એવી જ રીતે હસીને જવાબ આપતા હતા.

મહિલાઓને અને બાળકોને બેસાડી હું અને રમેશ કારમાં રાખેલી ખાવાપીવાની વસ્તુઓ લાવવા નીકળ્યા. રસ્તો ઓળંગીને અમે જે ફૂટપાથ પર ચાલતા હતા  એ જ ફૂટપાથ પર સામેથી મૅક્સીકન જેવું લાગતું એક વૃદ્ધ યુગલ હાથમાં લાકડી લઇને ધીમે ધીમે સમુદ્ર તરફ આવતું જોયું. ડોસાએ પનામા હૅટ પહેરી હતી અને સ્ત્રીએ સ્ટ્રૉ હૅટ. ડોસાની પીઠ પર નાનો સરખો બૅક પૅક હતો. તેઓ નજીક આવ્યા ત્યારે ખબર પડી કે અરે! આ તો અાપણા 'દેશી' ઇંડીયનો જ હતા!  તેમને કદાચ લાગ્યું હશે, અમેરીકનો જેવો લેબાસ પહેરવાથી તેમની ચામડીનો રંગ પણ બદલાઇ જશે! અમે તેમને ઇગ્નોર કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો, પણ પેલા ડોસા-ડોસીએ અમારી તરફ આછું સ્મિત કરીને અમને ‘હૅલો‘ કહ્યું. ના છૂટકે અમારે પણ તેમને ‘Hi‘ કહેવું પડ્યું અને અમે ત્વરાથી નીકળી ગયા. 

અા દેશમાં રહેતા આપણાં બુઢ્ઢાઓની સ્થિતિ સાચે જ બહુ ખરાબ હોય છે. એક તો આ લોકો દેશ છોડીને તેમનાં છોકરાંઓનાં બાળકોનું ચાઇલ્ડ માઇન્ડીંગ કરવા આવે, તેમને નિશાળે લાવવા-મૂકવાનું કામ ઉપરાંત પુત્ર અને પુત્રવધુ માટે રસોઇ! છોકરાં મોટા થાય અને શાળા કૉલેજમાં જવા લાગે એટલે આ બુઢ્ઢાઓ િદવસના સમયે એકલા પડી જતા હોય છે. તેથી અમારા જેવા કોઇ ઇંડીયન રસ્તામાં ભેટી જાય તો લપ કરવા બેસી જતા હોય છે. આ અમે સાંભળ્યું હતું. અને જોયું પણ હતું. તેમને મૂકી અમે ત્યાંથી એવા તો એવા નાઠા, પાછા વળીને જોયું નહી!

અમારી કાર બહુ દૂર નહોતી. અમે સામાન કાઢ્યો અને અમે રોકેલી જગ્યાએ જવા નીકળ્યા. અમે જોયું તો આ વૃદ્ધ યુગલ હજી એ જ ફૂટપાથ પર ધીમે ધીમે ચાલીને સમુદ્રના કિનારા તરફ આગળ વધી હતું. તેમને ટાળવા અમે ફૂટપાથ બદલી સામેની પગથી પરથી નીકળી ગયા. રખે તેમને ફરીથી ‘હાય્-હૅલો‘ કહેવું પડે. અમે તો યુવાન હતા! ઝપાટાબંધ અમારા સ્થાન પર પહોંચી ગયા. પેલા બુઢ્ઢાઓ ધીમે ધીમે, પાસેનાં બંગલાઓના નાનકડાં બાગ જોતાં જોતાં ચાલી રહ્યા હતા. બંગલાનો માલિક દેખાય તો તેમની સાથે વાત પણ કરતા હતા. આવા લપીલા લોકોથી દૂર રહેવું જ સારૂં! ખરૂં ને

હું અને રમેશ સામાન જાજમ પર મૂકીને ખુરશીઓ પર ગોઠવાઇ ગયા. અમારી પત્નીઓએ થેલીઓમાંથી સામાન અને બાળકો માટે રમકડાં કાઢ્યા. થોડી વાર થઇ હશે અને મેં રસ્તા તરફ નજર કરી તો મનમાં ધ્રાસકો પડ્યો. પેલા ભારતીય ડોસા-ડોસી અમે બેઠાં હતાં તે પાર્ક તરફ જ આવી રહ્યા હતા. 

“રેડ્ડી, ધ્યાન રાખજે. આ બુઢ્ઢા ‘ભારતીયો’ નજીક આવે તો નજર ફેરવી લેજે. એક તો આપણે મહા મહેનતે અહીં આપણાં પૂરતી જગ્યા મેળવી છે. આ લપ આપણને જોઇતી નથી. તમે એમની તરફ જોશો તો ઔપચારીકતાને ખાતર પણ કદાચ કહેવું પડે, અમારી સાથે બેસો. આપણે નજર ચૂકવીશું તો તેમની પણ હિંમત નહી થાય આપણને પૂછવાની. આપણી વૃત્તીથી જ તેમને ખબર પડી જશે કે They are not welcome here,” રમેશે અમને કહ્યું.

બારે’ક વાગ્યાનો સમય થયો હતો અને સૂરજ માથા પર આવ્યો હતો. ગરમી પડવા લાગી હતી. સડકના કિનારે, મુંબઇના મરીન ડ્રાઇવની જેમ બંગલાઓની હાર હતી. કોઇ પણ એક મિલિયન ડૉલરથી ઓછી કિંમતના નહોતા. અમને થયું, અહીં રહેનારા લોકો કેટલા ભાગ્યશાળી છે! રોજ ફરવા સમુદ્રનો કિનારો, સાગર દર્શન તેમના વરંડામાંથી અને આજનું ફાયર વર્કસ્ પણ ત્યાં બેસીને ઠંડા પીણાં સાથે જોવાની કેટલી મઝા આવતી હશે! આ બંગલામાં રહેતા લોકોએ મોટી છત્રીઓ અને આરામ ખુરશીઓ તેમના બગીચામાં ગોઠવી હતી. રાતે ત્યાંથી જ તેઓ ફાયર વર્ક્સ જોવાના હશે! 

મેં ચોર જેવી નજરે રસ્તા તરફ જોયું. પેલું વૃદ્ધ યુગલ ધીમે ધીમે અમારી નજીક આવી ગયું હતું. અમે નજર ચૂકવી. અમારી સાથેની સ્ત્રીઓ અમસ્થાં જ થેલીઓ ફંફોસવા લાગી ગઇ. આ લોકોની ઉપેક્ષા કરવાનો આથી સારો માર્ગ કોઇ નહોતો!  પેલા ‘આગંતુકો’ને સમજાઇ ગયું હતું કે અમે તેમની સાથે વાત પણ કરવા માગતા નહોતા. પેલા ડોસાના બૅક પૅક પરથી અમને ખ્યાલ આવી ગયો હતો કે તેમાં તેણે કદાચ ચાદર-બાદર રાખી હતી જે પાથરીને તેમણે બાગમાં બેસવાનો વિચાર કર્યો હતો.

અર્ધા કલાક બાદ આ લોકો બાગમાં ફરીને નિરાશ થઇને પાછા નીકળ્યા હોય તેવું લાગ્યું, કેમ કે બાગ આખો ભરાઇ ગયો હતો. મેં તેમને ફરી અમારી દિશામાં આવતા જોયા. ફરી એક વાર હૈયામાં ફાળ પડી. મેં તો નક્કી જ કરી નાખ્યું કે તેઓ જગ્યા માટે પૂછે તો કડક સ્વરે જવાબ આપવો: સૉરી, અમે તમને મદદ કરી શકીએ તેમ નથી!

લોકો પણ કેવા બેશરમ હોય છે! આ નફ્ફટ લોકો તો ઇશારો પણ સમજી શક્યા નહોતા. પેલા બુઢ્ઢાઓ અમારી પાસે રોકાયા. ડોશીએ હળવા, પણ મીઠાશભર્યા સ્વરે કહ્યું,”Excuse me...”

“YES?” મેં જરા કડક અવાજમાં પૂછ્યું. તેના ‘મીઠા’ અવાજમાં મને તો આજીજી નજર આવી. હું રૂક્ષ સ્વરે આગળ કંઇ કહું તે પહેલાં ડોશીમા બોલ્યાં, “મારૂં નામ ડૉ. નિલીમા છે. અમે અહીં, આ સડકને અડીને આવેલા નાનકડા મકાનમાં રહીએ છીએ.,” કહી પેલા બંગલાઓ તરફ ઇશારો કર્યો. “અમારા બૅક યાર્ડમાંથી સમુદ્ર તથા ફાયરવર્કસ્ આસાની જોઇ શકાય છે. તમે નાનાં નાનાં બાળકો સાથે આવ્યા છે. આખા દિવસની ગરમીમાં તેઓ કંટાળી જશે. તમે ચાહો તો અમારે ઘેર આવીને ફાયરવર્કસ્ થાય ત્યાં સુધી રોકાઇ શકો છો.”

***