એક દિવસ બ્રિટનની નૅશનલ ટેલીવિઝનની ચૅનલ-ફોર તરફથી જીપ્સીને ફોન આવ્યો. “અમે એશીયન સિનિયર સિટીઝન્સની જરૂરિયાતો પર ખાસ પ્રોગ્રામ બનાવવા માગીએ છીએ. આ કાર્યક્રમ આખા દેશમાં તેમજ વિદેશોમાં પણ પ્રદર્શીત થશે. તમારી કાઉન્સીલે તમારૂં નામ સૂચવ્યું અને તમારી સંસ્થાની ભલામણ કરી છે. આ માટે તમે સહકાર આપી શકો?”
આ ઘણા સારા સમાચાર હતા. ચૅનલ ફોર તેના વિચાર પ્રવર્તક અને આધારભૂત માહિતી આપતા કાર્યક્રમ માટે પ્રખ્યાત છે.
“મારે અમારી મૅનેજમેન્ટ કમિટી પાસે તેની રજુઆત કરવી પડશે. તેઓ હા કહે તો તમારો સત્કાર કરવામાં અમને જરૂર ખુશી થશે. આજે અમારી મિટીંગ છે. હું કાલ સુધીમાં તમને ફોન કરીશ.”
કમિટીના સભ્યો ખુશ થઇ ગયા. આખો દેશ અમારા સભ્યોને જોઇ શકશે, કમિટીના સભ્યોનો ઇન્ટરવ્યૂ લેશે, એ વિચારથી સહુ પ્રસન્ન થયા અને તેમણે મંજુરી આપી. દાડમીયાએ હસીને કહ્યું, “જરૂર, બધા ક્યે છે તો આપડે શો વાંધો હોય?”
એક અઠવાડીયા બાદ ચૅનલ ફોરના પ્રોડક્શન આસીસ્ટન્ટનો ફોન આવ્યો. તેઓ તેમની ટેક્નીકલ ટીમને લઇ અમારા હૉલમાં ક્યાં કૅમેરા ફીટ કરવા, ક્યા કાર્યક્રમ તેઓ આવરી લેશે તેની ચર્ચા કરવા આવવા માગતા હતા. અમે દાડમીયાને પૂછી, તેમનું કૅલેન્ડર જોઇ તારીખ નક્કી કરી. પ્રૉડક્શન ટીમ આવી, કૅમેરાના અૅંગલ્સ નોંધ્યા, કૅમેરાથી દૃશ્યના સ્થાનની મેઝરીંગ ટેપથી માપણી કરી અને શૂટીંગની તારીખ નક્કી કરી. અમારી ટીમે ટેલીફોન કરી બધા સભ્યોને તે દિવસે આવવાની વિનંતિ કરી.
શૂટીંગના ત્રણ દિવસ અગાઉ દાડમીયાએ અમારી અૉફિસમાં આવી આદેશ આપ્યો.
“ચૅનલ ફોરવાળાને ફોન કરીને કઇ દ્યો શૂટીંગ કૅન્સલ કરે.”
અમારી આખી ટીમ જાણે વિજળી પડી હોય તેમ આભી થઇ ગઇ.
“કેમ, કાકા, કોઇ બીજી તારીખ આપવી છે?”
“ના, કૅન્સલ એટલે કૅન્સલ. આપડે ઇ કામ કરાવવું જ નથી. નથી જો’તી અમને આવી પબ્લિક-સીટી.”
“આપણી મૅનેજમેન્ટ કમિટીએ તો ઠરાવ પાસ કર્યો હતો કે આ થવું જોઇએ.”
“તમે અમારા કર્મચારી છો. હું મૅનેજમેન્ટ કમિટી છું. તમને કૈ’યે એવું કરો. અમે તમને જવાબ આપવા બંધાણા નથી. તમે અમારા કીધા પ્રમાણે કામ કરવું જો’યે,” કહી દાડમીયા અમારી અૉફિસમાંથી નીકળી ગયા. “I am the State!”નું આ પુનરૂચ્ચારણ હતું. તેના દુરગામી પરિણામનો તેમણે વિચાર ન કર્યો.
જીપ્સીએ વિચાર કર્યો. ચૅનલ ફોર દેશ-વિદેશમાં પ્રખ્યાત આંતરરાષ્ટ્રીય ચૅનલ હતી. તેમને છેલ્લી ઘડીએ દગો દેવા જેવું આ કામ હતું. તેમાં કેવળ આપણી કોમની જ નહિ, માણસાઇની પણ હિનતા દેખાય. તેણે બે નિર્ણયો લીધા. તેણે પર્વતેશની સંસ્થા (જુઓ નીચે આપેલ લેબલ સલાહ કેન્દ્ર ૨) જે અમારાથી એક માઇલ દૂર હતી, તેમને ફોન કર્યો. તેઓ ચૅનલ ફોરને તેમનો કાર્યક્રમ ફિલ્માવા દેશે?
અંગ્રેજીમાં કહેવત છે કે Every dog has his day. પર્વતેશે ગંભીર અવાજમાં જવાબ આપ્યો, “તમારી વિનંતિ હું મારી મૅનેજમેન્ટ કમિટી પાસે મૂકીશ. તેઓ મંજુર કરે તો જ આ કામ થાય. અમે તમને યોગ્ય સમયે જણાવીશું.”
“જુઓ પર્વતેશભાઇ, શૂટીંગ માટે કેવળ ત્રણ દિવસ રહ્યા છે. તમે જલદી મિટીંગ બોલાવો તો સારૂં. તમારી પાસે આ એક એવો મોકો છે, જેમાં તમને તથા તમારી સંસ્થાને આખી દુનિયા જોઇ શકશે. તમે તાત્કાલિક જવાબ નહિ આપો તો આવી તક આખી જીંદગીમાં નહિ મળે.”
મેં ફોન મૂક્યો કે તરત ઘંટડી વાગી.
“હું પર્વતેશ બોલું છું. મારી મૅનેજમેન્ટ કમિટીએ તમારી વિનંતિ સ્વીકારી છે. તમે ચૅનલ ફોરવાળાઓને અહીં આવવાનું કહી દ્યો.” 'આય અૅમ ધ સ્ટેટ'નો આ બીજો નમૂનો હતો.
જીપ્સીએ ચૅનલ ફોરના પ્રૉડક્શન આસિસ્ટંટની માફી માગીને કહ્યું અમુક કારણો વશ અમે તેમને મદદ નહિ કરી શકીએ. બહેન આ સાંભળી લગભગ રડી પડ્યા. "અમારી બધી તૈયારી થઇ ગઇ છે. હવે આ છેલ્લી ઘડીએ કૅન્સલ કરો તો અમારૂં હજારો પાઉન્ડનું નુકસાન થાય. આ કાર્યક્રમ એશિયનો માટે હોવાથી મોટી મોટી એશીયન કંપનીઓએ અમને આ કાર્યક્રમમાં મૂકવા માટેની જાહેરાતો આપી છે. તમે કૅન્સલ કરો તો તેઓ જાહેરાતો ખેંચી લે. અમને આખી એક્સરસાઇઝ ફરીથી કરવી પડશે. હું મારા ડાયરેક્ટરને શું જવાબ આપીશ? તમારૂં નામ હાઇલી રેકમેન્ડેડ હતું તેથી અમે તમારા પર વિશ્વાસ રાખ્યો.”
જીપ્સીએ તેમને કહ્યું કે તેમના શેડ્યુલ મુજબ શુટીંગ કરી શકશે; ફક્ત શૂટીંગનું સ્થળ બદલવા જેટલી બાંધછોડ કરવી પડશે. તેમને પર્વતેશની સંસ્થાની વાત કરી જ્યાં તેઓ પ્રોગ્રામ ટેપ કરી શકશે. બહેનના જીવમાં જીવ આવ્યો. તેઓ તે જ દિવસે ટેક્નીકલ ટીમને લઇ ત્યાં લઇ ગયા, અને પૂરી યોજના કરી લીધી.
ચૅનલ ફોરે પર્વતેશના ગ્રૂપનું શૂટીંગ કર્યું. તેમની કેવળ બે પ્રવૃત્તિઓ હતી. અઠવાડીયામાં એક વાર સત્સંગ તથા અઠવાડીયામાં બે દિવસ લંચન ક્લબ. શૂટીંગમાં પર્વતેશભાઇ છવાઇ ગયા. તેમનો કાર્યક્રમ દેશભરમાં અને યુરોપમાં જોવાયો. અમારા સેન્ટરના સભ્યોએ તેની વિડીયો ટેપ જોઇ અને પારાવાર દુ:ખી થયા. તે દિવસે આખી દુનિયા જેમને જોવાની હતી તેને બદલે તેઓ અન્ય સંસ્થાના સભ્યોને જોઇ રહ્યા હતા.
હવે વાત આવે છે જીપ્સીના બીજા નિર્ણયની.
તેણે સોશિયલ સર્વિસીઝમાં એશિયન સ્પેશીયાલીસ્ટ સોશિયલ વર્કરની જગ્યા માટે અરજી કરી. દોઢ કલાક ચાલેલા ઇન્ટરવ્યૂમાં અતિ ઉંડાણમાં પ્રશ્નો પૂછવામાં આવ્યા. ભારત-પાકિસ્તાનથી અમારા બરોમાં આવેલા નાગરિકોને કઇ સમસ્યાઓ નડે છે, તેનું નિરાકરણ કરવા માટે સોશિયલ સર્વિસીઝ શું કરી શકે છે તેની ચર્ચા થઇ. એક અઠવાડીયા બાદ તેને નીમણૂંકનો પત્ર મળ્યો.
જ્યારે તેણે કાયદા પ્રમાણે એલ્ડર્સ ગ્રુપને બે અઠવાડીયાની નોટીસ આપી ત્યારે દાડમીયાને અંગત અપમાન થયા જેવું લાગ્યું. તેમણે ભારતીબહેન (અમારા અકાઉન્ટન્ટ)ને કહ્યું, નોટીસની અવેજીમાં જીપ્સીને બે અઠવાડીયાનો પગાર આપો. અને “કાલથી કામે આવતા નહિ,” કહી બહાર જતા રહ્યા.
એક મહિના બાદ ફેબ્રુઆરી ૧૯૮૫માં જીપ્સી કિલ્બર્ન, લંડન NW6માં કામ પર હાજર થયો. એક નવું પર્વ શરૂ થયું.
અરે હા, અમારા એલ્ડર્સ ગ્રુપનું શું થયું તે કહેવાનું રહી ગયું. એક વર્ષમાં ભારતીબહેન, કલ્પના, રાધાબહેન નોકરી છોડી ગયા. સલાહ કેન્દ્ર બંધ પડી ગયું. સભ્ય સંખ્યા ઘટીને પંદર રહી ગઇ. કાઉન્સીલનું ફંડીંગ, જે અમારા સમયે વાર્ષિક ૮૫૦૦૦ પાઉન્ડનું હતું તે ઘટીને બાર હજાર પર આવી ગયું. છેલ્લે - ત્રણ વર્ષ બાદ ત્યાંથી નીકળ્યો ત્યારે ગ્રુપમાં ગયો. ત્યાં ફક્ત ત્રણ જણા હાજર હતા. મિસ્ટર અૅન્ડ મિસેસ દાડમીયા તથા તેમનાં પુત્રી. ગ્રુપના હોદ્દેદારો પણ તેઓ જ હતા. બપોરના લંચ માટે તેમની સાથે તેમના નજીકનાં બે કે ત્રણ સગાં આવતા. ચાર-પાંચ મહિના બાદ તે સાવ બંધ પડી ગયું અને કાઉન્સીલે મકાન સીલ કર્યું. આજકાલ ત્યાં કોઇ સોશિયલ ક્લબ ચાલે છે. કોઇ વાચકને રસ હોય તો Google mapsમાં 186 Church Road, Brent, London ટાઇપ કરશો તો તેના કેવા હાલ છે તે જોઇ શકશો. એક વખત આ જ કેન્દ્ર અનેક પ્રવૃત્તિઓથી ધમધમતું હતું.
Showing posts with label સલાહ કેન્દ્ર (૨). Show all posts
Showing posts with label સલાહ કેન્દ્ર (૨). Show all posts
Friday, July 8, 2011
Thursday, July 7, 2011
સલાહ કેન્દ્ર: અંતની શરૂઆત
દિવાળીના કાર્યક્રમની સફળતા અમારી ટીમની સર્વશ્રેષ્ઠ સિદ્ધી હતી. કલ્પના, ભારતી, રાધાબેન તથા ઘાનાઇયન બહેન સેલીના બ્રાઉને અથાગ મહેનત કરી. અમારા કેન્દ્રના વડીલ સ્વયંસેવકોએ તો કમાલ કરી. કમભાગ્યે કોઇ ટીમની સફળતામાં શ્રેય ભલે “ટીમ”ને આપવામાં આવે, પણ નામ અને ઇનામ માટે કૅપ્ટન મહેન્દ્રસિંહ ધોનીનું આવે. તેમણે ભલે એકાદ-બે કૅચ છોડ્યા હોય અને બૅટીંગમાં ખાસ દમ ન દેખાડ્યો હોય તોય વાહ વાહ તેમની થાય. સેન્ચુરી લગાવનાર સુરેશ રૈના જેવાનો ઉલ્લેખ એકાદ-બે લીટીમાં થઇ જાય. અમારે ત્યાં પણ કંઇક એવું જ થયું. મહેનત કરનારા અમારી ટીમની બહેનો અને ભાઇઓ, પણ લોકોમાં નામ થયું તેમના સાથીનું. “કૅપ્ટન" જીપ્સીને સહુ ઓળખતા થયા! સોશિયલ સર્વિસીઝ, જનતાને મફત કાનુની સલાહ આપતું અને તેમના કેસ કોર્ટમાં લડવાનું કામ કરનાર કમ્યુનીટી લૉ સેન્ટર, ઇમીગ્રેશન અંગેના કેસ લડનાર સ્વયંસેવક જુથ - એટલું જ નહિ, સ્થાનિક હાઉસીંગ એસોસીએશને તેને તેમના એશીયન ક્લાયન્ટ્સની જરૂરિયાતો માટે સલાહ આપવા વિનંતિ કરી. આમાંનું મુખ્ય હતું હાઉસીંગ એસોસીએશન. તેમણે સિનિયર સિટીઝન્સ માટે ૩૦ યુનિટ્સની શેલ્ટર્ડ હાઉસીંગ સ્કીમ બનાવી હતી, તેમાં આપણા વડીલો માટે કેવી વ્યવસ્થા થવી જોઇએ તે અંગે સલાહ માગી. સૌ પ્રથમ તો જીપ્સીએ તેમાંના પાંચ યુનિટ આપણા વડીલો માટે ફાળવવા વિનંતિ કરી. આ self-contained એક બેડરૂમ, હૉલ કિચન અને બાથરૂમના યુનિટ હતા. આ ફૅસીલિટીમાં કોને સ્થાન મળે તેનુ એસેસમેન્ટ અને ભલામણ કરવાની જવાબદારી અમારા ગ્રૂપને આપવામાં આવી, જે અનન્ય સફળતા ગણાય. આ એવી ફૅસીલીટી હતી, જ્યાં એક રેસીડેન્ટ વૉર્ડન માટે ફ્લૅટ હતો અને તે ચોવીસે કલાક ત્યાં હાજર હોય. ત્યાં રહેનાર લોકોના ફ્લૅટની દરેક રૂમમાં એલાર્મ ચેન હતી, જે ખેંચવાથી વૉર્ડનની અૉફિસ, ફ્લૅટ તથા કૉમનરૂમમાં રાખવામાં આવેલ ઇલેક્ટ્રોનીક બોર્ડમાં લાલ બત્તી થાય અને દર્શાવે કે ક્યા ફ્લૅટમાં એમર્જન્સી છે. અહીં દરરોજ બપોરે જેમણે માગણી કરી હોય તેમને એશિયન કિચનમાંથી ૬૦ પેન્સમાં બપોરનું ભોજન પહોંચાડવામાં આવે. જીપ્સીએ આ કામ એકહત્થુ ન રહે તે માટે મૅનેજમેન્ટ કમિટીના ત્રણ સભ્યોની કમિટી બને એવી રજુઆત કરી. પહેલી કમિટી હજી પણ યાદ છે: શ્રી. કંચનલાલ જોષી, ભાઇલાલભાઇ પટેલ અને દાડમીયા. અરજીઓ તથા તે અંગેના કાર્યનું સંયોજન અમારી ટીમના કો-ઓર્ડીનેટર કલ્પના પટેલ કરે. આ બધા મંડળોની મીટીંગમાં ભાગ લેવા તેમનો આગ્રહ રહેતો કે જીપ્સી જાય. તેનો આપણા એટલે ભારત-પાકિસ્તાનના લોકો સાથે સારો સંપર્ક હતો અને તેમની cultural જરૂરિયાતો પર આધારભૂત માહિતી તથા input આપી શકતો હતો. આથી તેનો અભિપ્રાય તેઓ હંમેશા માગતા. દાડમીયાજીને તે ન ગમ્યું. અમારી કાઉન્સીલમાં સત્તા પર લેબર પાર્ટી હતી. દાડમીયાએ અમારા મંડળના સભ્યોની વોટ-બૅંક બનાવી, તેથી પાર્ટીમાં તેમની ખ્યાતિ હતી. તેમણે આગ્રહ રાખ્યો કે જીપ્સીના સ્થાને તે જશે. જો કે અમુક સંસ્થાઓએ તેમની વિનંતિ ન માની. દાડમીયાએ તેને અંગત માનહાનિ માની અને જીપ્સી કોઇ પણ નવા કાર્યનો પ્રસ્તાવ મૂકે, તેમણે અમાન્ય કરવાનું શરૂ કર્યું. એક તો એવો રમુજી બનાવ થયો કે તેનું નિરાકરણ કરવામાં અમારો દમ નીકળી ગયો.
તે સમયે બ્રિટનમાં બેકારી વધી ગઇ હતી. સરકારે નવા અભિગમ હેઠળ અઠવાાડીયામાં વીસ કલાક વૉલન્ટરી સંસ્થામાં સેવા આપવા માગનાર વ્યક્તિને બેકારી ભત્થામાં અપાતી રકમમાં ૨૫ પાઉન્ડનો વધારો કરી અમારા જેવી સંસ્થાઓમાં કામ કરવા ઉત્તેજન આપ્યું. આની હેઠળ અમને એક ડ્રાઇવર, એક ક્લીનર તથા કિચન આસીસ્ટન્ટ મળ્યા. ક્લીનરનું કામ કરવા સરકારે એક અંગ્રેજ યુવાનને મોકલ્યા. અમે તેમને કામ બતાવતા હતા ત્યાં દાડમીયાએ અમને રોક્યા. “તમે કેવા માણસ છો? આ અંગ્રેજ છે, તેની પાસેથી ટૉઇલેટ સાફ કરવાનું કામ તમે લઇ જ કેમ શકો? આ લોકોએ આપણા પર રાજ કર્યું છે,એની તો શરમ રાખો! આવાં કામ તો કાળીયા (આ તેમનો શબ્દ હતો, જે મેં સુધારવાનો ઘણો પ્રયત્ન કર્યો, પણ તે ન સુધર્યા!) પાસેથી જ કરાવાય.” પછી પેલા ભાઇને કહે, “સર, યુ ડોન્ટ વર્ક ધીસ ઇન્ડીયન પ્લેસ. થૅંક યૂ અને ગુડ બાય!” આવી અંગ્રેજીમાં અને એવી વાણીમાં તેમણે આ અંગ્રેજને કહ્યું, તે ત્યાંથી નીકળી ગયો.
બીજા દિવસે જૉબ સેન્ટરના પ્રતિનિધિ અમને મળવા આવ્યા. “તમે અંગ્રેજો પ્રત્યે વર્ણભેદ દાખવી, અમે મોકલેલા ઉમેદવારને ક્લીનરની નોકરી ન આપી તે માટે તમારા પર discriminationની કાયદેસર કાર્યવાહી કેમ ન લેવી જોઇએ?” અમે તેમને સમજાવવા મહેનત કરી રહ્યા હતા ત્યાં દાડમીયા આવી પહોંચ્યા. અંગ્રેજને જોઇ તેમણે ધીમૈથી પૂછ્યું શી વાત છે. અમે તેમને પૂરી વાત કરી ત્યારે તેમણે નમ્રાતિનમ્ર અવાજે સરકારી અધિકારીને તેમની અૉફિસમાં આવવાનું કહ્યું. “આઇ અૅમ અૉથોરિટી. આય્ વિલ એક્સપ્લેન.” કહેવાય છે કે આવું જ એક વાક્ય "I am the State!" ફ્રાન્સના રાજા ચૌદમા લુઇએ કહ્યું હતું.
થોડી વારે પેલા ભાઇ ગયા. દાડમીયાએ હસીને કહ્યું, “અરે, વખત આવે ગધેડાને બાપ કે’વો પડે. અમે તેને પગે પડીને માફી માગી લીધી. તમારે હમજવું જોયેં કોની હાથે કેવો વેવાર કરવો પડે. તમને એવું કે ભણ્યાગણ્યા એટલે હંધુય આવડી ગ્યું. ભાઇ, એવું નથી હોતું. આખરે તો ઘલડાં જ ગાડાં હાંકે. હવેથી આવું કાંય હોય તો આ લીલારામની પાંહે આવા લોકોને મોકલી આપજો.”
જીપ્સીને હવે સમજાઇ ગયું કે સંસ્થાની હવે આવી બની છે. દાડમીયાની જોહુકમીથી કંટાળી ઘણા સભ્યો અમને છોડી કાઉન્સીલ દ્વારા ચલાવાતી સંસ્થાઓમાં જવા લાગ્યા. અમારા લંચન ક્લબમાં એક સમયે ૪૫થી ૫૦ લોકો આવતા ત્યાં હવે અર્ધાથી ઓછા આવવા લાગ્યા. એક દિવસ જીપ્સીએ લીલારામને વાત કરી કે સભ્ય સંખ્યા ઓછી થાય છે તે આપણા માટે સારૂં નથી. કાઉન્સીલ આપણને પૈસા આપે છે તેનો આધાર આપણે કેટલા વડીલોને ‘ડે-કૅર’ આપીએ છીએ તેના પર હોય છે.
“જ્યાં સુધી લેબર પાર્ટી સત્તા પર છે, તમારે ચિંતા કરવાની જરૂર નથી. વળી કેટલા લોકો આપડે ત્યાં આવે છે તેની ફંડીંગ સાથે શી લેવા દેવા?”
“કાકા, કાઉન્સીલના ડે સેન્ટરમાં જતી દર વ્યક્તિ દીઠ કાઉન્સીલને રોજનો ખર્ચ ૫૦-૬૦ પાઉન્ડ હોય છે. આપણને જે ફંડીંગ મળે છે, તેના હિસાબે દર વ્યક્તિ દીઠ કાઉન્સીલને ૧૫-૨૦ પાઉન્ડ રોજના થાય. આમ કાઉન્સીલના પૈસા બચે છે.”
“શું ગધેડાને તાવ આવે એવી વાત કરો છો? ખર્ચો તો એટલો જ આવે ને?”
“ના. ત્યાં નિયમ પ્રમાણે હાજરી આપનાર સભ્યોની સંખ્યાના આધારે નિયત કર્મચારીઓ રાખવા પડે. મૅનેજર, આસીસ્ટન્ટ મૅનેજર, નર્સ, ઉપરાંત ડે-કૅર વર્કર્સ. આપણે રાખીએ તેનાથી ચારગણા કર્મચારીઓ ત્યાં કામ કરે જ્યારે આપણે ત્યાં સ્વયંસેવકો હોય છે. તેમના કર્મચારીઓના પગારનું ધોરણ, પેન્શન કૉન્ટ્રીબ્યુશન...”
“ઇ બધું રે'વા દ્યો. તમે તમારૂં કામ કરો. અમે હંધુય સંભાળી લઇશું.”
જીપ્સીએ સંસ્થાના પ્રમુખને વાત કરી. તેમણે કહ્યું, “ આ દાડમીયો કોઇનું ક્યાં માને છે? હું તો અહીં સત્સંગ કરાવવા આવું છું. એ પતે એટલે હું તો છુટો. પછી ગ્રુપનું જે થવાનું હોય તે થાય,” કહી નિરાશાથી માથું હલાવી જતા રહ્યા. ભાઇલાલકાકા તથા કાન્તિકાકા અમારા મંડળના મૂળ સ્થાપક હતા. (વધુ આવતા અંકમાં)
તે સમયે બ્રિટનમાં બેકારી વધી ગઇ હતી. સરકારે નવા અભિગમ હેઠળ અઠવાાડીયામાં વીસ કલાક વૉલન્ટરી સંસ્થામાં સેવા આપવા માગનાર વ્યક્તિને બેકારી ભત્થામાં અપાતી રકમમાં ૨૫ પાઉન્ડનો વધારો કરી અમારા જેવી સંસ્થાઓમાં કામ કરવા ઉત્તેજન આપ્યું. આની હેઠળ અમને એક ડ્રાઇવર, એક ક્લીનર તથા કિચન આસીસ્ટન્ટ મળ્યા. ક્લીનરનું કામ કરવા સરકારે એક અંગ્રેજ યુવાનને મોકલ્યા. અમે તેમને કામ બતાવતા હતા ત્યાં દાડમીયાએ અમને રોક્યા. “તમે કેવા માણસ છો? આ અંગ્રેજ છે, તેની પાસેથી ટૉઇલેટ સાફ કરવાનું કામ તમે લઇ જ કેમ શકો? આ લોકોએ આપણા પર રાજ કર્યું છે,એની તો શરમ રાખો! આવાં કામ તો કાળીયા (આ તેમનો શબ્દ હતો, જે મેં સુધારવાનો ઘણો પ્રયત્ન કર્યો, પણ તે ન સુધર્યા!) પાસેથી જ કરાવાય.” પછી પેલા ભાઇને કહે, “સર, યુ ડોન્ટ વર્ક ધીસ ઇન્ડીયન પ્લેસ. થૅંક યૂ અને ગુડ બાય!” આવી અંગ્રેજીમાં અને એવી વાણીમાં તેમણે આ અંગ્રેજને કહ્યું, તે ત્યાંથી નીકળી ગયો.
બીજા દિવસે જૉબ સેન્ટરના પ્રતિનિધિ અમને મળવા આવ્યા. “તમે અંગ્રેજો પ્રત્યે વર્ણભેદ દાખવી, અમે મોકલેલા ઉમેદવારને ક્લીનરની નોકરી ન આપી તે માટે તમારા પર discriminationની કાયદેસર કાર્યવાહી કેમ ન લેવી જોઇએ?” અમે તેમને સમજાવવા મહેનત કરી રહ્યા હતા ત્યાં દાડમીયા આવી પહોંચ્યા. અંગ્રેજને જોઇ તેમણે ધીમૈથી પૂછ્યું શી વાત છે. અમે તેમને પૂરી વાત કરી ત્યારે તેમણે નમ્રાતિનમ્ર અવાજે સરકારી અધિકારીને તેમની અૉફિસમાં આવવાનું કહ્યું. “આઇ અૅમ અૉથોરિટી. આય્ વિલ એક્સપ્લેન.” કહેવાય છે કે આવું જ એક વાક્ય "I am the State!" ફ્રાન્સના રાજા ચૌદમા લુઇએ કહ્યું હતું.
થોડી વારે પેલા ભાઇ ગયા. દાડમીયાએ હસીને કહ્યું, “અરે, વખત આવે ગધેડાને બાપ કે’વો પડે. અમે તેને પગે પડીને માફી માગી લીધી. તમારે હમજવું જોયેં કોની હાથે કેવો વેવાર કરવો પડે. તમને એવું કે ભણ્યાગણ્યા એટલે હંધુય આવડી ગ્યું. ભાઇ, એવું નથી હોતું. આખરે તો ઘલડાં જ ગાડાં હાંકે. હવેથી આવું કાંય હોય તો આ લીલારામની પાંહે આવા લોકોને મોકલી આપજો.”
જીપ્સીને હવે સમજાઇ ગયું કે સંસ્થાની હવે આવી બની છે. દાડમીયાની જોહુકમીથી કંટાળી ઘણા સભ્યો અમને છોડી કાઉન્સીલ દ્વારા ચલાવાતી સંસ્થાઓમાં જવા લાગ્યા. અમારા લંચન ક્લબમાં એક સમયે ૪૫થી ૫૦ લોકો આવતા ત્યાં હવે અર્ધાથી ઓછા આવવા લાગ્યા. એક દિવસ જીપ્સીએ લીલારામને વાત કરી કે સભ્ય સંખ્યા ઓછી થાય છે તે આપણા માટે સારૂં નથી. કાઉન્સીલ આપણને પૈસા આપે છે તેનો આધાર આપણે કેટલા વડીલોને ‘ડે-કૅર’ આપીએ છીએ તેના પર હોય છે.
“જ્યાં સુધી લેબર પાર્ટી સત્તા પર છે, તમારે ચિંતા કરવાની જરૂર નથી. વળી કેટલા લોકો આપડે ત્યાં આવે છે તેની ફંડીંગ સાથે શી લેવા દેવા?”
“કાકા, કાઉન્સીલના ડે સેન્ટરમાં જતી દર વ્યક્તિ દીઠ કાઉન્સીલને રોજનો ખર્ચ ૫૦-૬૦ પાઉન્ડ હોય છે. આપણને જે ફંડીંગ મળે છે, તેના હિસાબે દર વ્યક્તિ દીઠ કાઉન્સીલને ૧૫-૨૦ પાઉન્ડ રોજના થાય. આમ કાઉન્સીલના પૈસા બચે છે.”
“શું ગધેડાને તાવ આવે એવી વાત કરો છો? ખર્ચો તો એટલો જ આવે ને?”
“ના. ત્યાં નિયમ પ્રમાણે હાજરી આપનાર સભ્યોની સંખ્યાના આધારે નિયત કર્મચારીઓ રાખવા પડે. મૅનેજર, આસીસ્ટન્ટ મૅનેજર, નર્સ, ઉપરાંત ડે-કૅર વર્કર્સ. આપણે રાખીએ તેનાથી ચારગણા કર્મચારીઓ ત્યાં કામ કરે જ્યારે આપણે ત્યાં સ્વયંસેવકો હોય છે. તેમના કર્મચારીઓના પગારનું ધોરણ, પેન્શન કૉન્ટ્રીબ્યુશન...”
“ઇ બધું રે'વા દ્યો. તમે તમારૂં કામ કરો. અમે હંધુય સંભાળી લઇશું.”
જીપ્સીએ સંસ્થાના પ્રમુખને વાત કરી. તેમણે કહ્યું, “ આ દાડમીયો કોઇનું ક્યાં માને છે? હું તો અહીં સત્સંગ કરાવવા આવું છું. એ પતે એટલે હું તો છુટો. પછી ગ્રુપનું જે થવાનું હોય તે થાય,” કહી નિરાશાથી માથું હલાવી જતા રહ્યા. ભાઇલાલકાકા તથા કાન્તિકાકા અમારા મંડળના મૂળ સ્થાપક હતા. (વધુ આવતા અંકમાં)
Wednesday, July 6, 2011
સલાહ કેન્દ્ર (૩)
જીપ્સીના જૉબ ડિસ્ક્રીપ્શનમાં સંસ્થાના મૅનેજમેન્ટ સાથે મૅનેજમેન્ટ કમિટીને બંધારણ મુજબ કાર્ય કરવામાં સલાહ આપવાનું તથા તેમના facilitator તરીકે કામ કરવાનું હતું. બ્રિટનનો હવે તેને સારો એવો અનુભવ મળ્યો હતો. તેણે જોયું કે NGO સેક્ટરમાં કામ કરનારી કેટલીક સ્વયંસેવક સંસ્થાઓના મૅનેજર એટલા શક્તિશાળી થઇ ગયા હતા, તેમની મૅનેજમેન્ટ કમિટીઓ તેમના કહેવા પ્રમાણે જ ચાલે. અમારી સંસ્થામાં જીપ્સીએ પોતાનો ‘રોલ’ શરૂઆતથી જ સ્પષ્ટ કર્યો હતો અને નાણાંકીય બાબત, નવા કાર્યક્રમની યોજના વગેરે મૅનેજમેન્ટ કમિટી આગળ રજુ કરી, મંજુર કરાવી તેનો અમલ કરવાનું શરૂ કર્યું. આની અંતર્ગત દિવાળી માટે અમે સુંદર કાર્યક્રમ યોજ્યો. આખો દિવસ ચાલનારા કાર્યક્રમમાં અમે ભારતીય ઉપખંડ - ભારત, પાકિસ્તાન, બાંગ્લાદેશ તથા શ્રીલંકાના તથા વેસ્ટ ઇંડીઝના અગ્રણીઓને તેમની સંસ્કૃતી, સભ્યતા વિશે માહિતી આપવા ઉપરાંત તેમણે બ્રિટનના ઉત્કર્ષ માટે કરેલા યોગદાન વિશે વીસ-વીસ મિનીટના સેમિનાર અને પ્રેઝન્ટેશન કરવા નિમંત્રણ આપ્યું. તેમાં દેશ વિદેશના પરંપરાગત નૃત્યો, આયર્લન્ડના મૉરીસ ડાન્સર્સ આવ્યા. ખાસ વાત તો એ હતી કે ભારતની સંસ્કૃતિ તથા તેનો બ્રિટન પર પડેલ પ્રભાવ વિશે પ્રવચન આપવા અમે સ્કૂલ અૉફ એશીયન અૅન્ડ આફ્રીકન સ્ટડીઝના લેક્ચરર ડૉ. રૂપર્ટ સ્નેલને બોલાવ્યા. આનું ખાસ કારણ એ હતું કે આપણે આપણાં પોતાનાં બણગાં ફૂંકવાને બદલે તેમના જ પ્રતિનિધિ દ્વારા આપણા દેશના ઉત્સવની બાબતમાં objective ભાષણ અપાય તે વધુ સારૂં એવું લાગ્યું. ડૉ. સ્નેલ ભારતમાં દસ વર્ષ રહી વ્રજ ભાષા પર રિસર્ચ કરી આવ્યા હતા અને હિંદી અસ્ખલીત બોલી શકતા હતા. અંતે હતું આપણું પરંપરાગત ગુજરાતી થાળીનું ભોજન.
સમગ્ર કાર્યક્રમમાં અમે ધર્મ વિશેની ચર્ચાને સ્થાન આપ્યું નહોતું. આપણા માટે દિવાળી એક સાંસ્કૃતીક અને પારિવારીક ઉત્સવ હોય છે. તેમાં મોટાંઓને પગે પડવા જવાની પરંપરા હજી જળવાય છે તેનું અમે અહીં આયોજન કર્યું હતું.
આ કાર્યક્રમમાં ભાગ લેવા અમે અમારા બરોમાંના ભારત-પાકિસ્તાનના સિનિયર સિટીઝન્સ ઉપરાંત બ્રિટીશ, વેસ્ટ ઇન્ડીયન, આયરીશ સિનિયર સિટીઝન્સના સભ્યો, કાઉન્સીલના સભ્યો તથા સોશીયલ સર્વિસીઝના અધિકારીઓને આમંત્રણ આપ્યાં. આમાં એક રમુજી બનાવ બની ગયો!
અંગ્રેજોના એક સિનિયર સિટીઝન્સ ગ્રુપનું સંચાલન એક બૅપ્ટીસ્ટ ચર્ચના પાદરી કરતા હતા. ‘દિવાળી સેલીબ્રેશન’ માટે પધારવાનું આમંત્રણ જોઇ તેઓ આખલો લાલ રંગ જોઇ ભડકે તેમ ધૂઆંપૂંઆ થઇ ગયા. “તમે લોકો દિવાળી દેવીની પૂજા કરવા માટે આ કાર્યક્રમ રાખ્યો છે તેમાં અમે અને અમારા સભ્યો ભાગ ન લઇ શકે. અમે કેવળ પિતા, પુત્ર તથા પવિત્ર આત્મા (Father, the Son and Holy Ghost)માં માનીએ છીએ. તમારી મૂર્તિપૂજા અમારા માટે નિષિદ્ધ છે વ.વ.” અમે તેમની ભૂલ સુધારીને જણાવ્યું કે આ સાંસ્કૃતીક કાર્યક્રમ હતો, અને તેઓ તેમના વૃધ્ધ સભ્યોને તેમાંથી વંચિત રાખવા માગતા હોય તો તે તેમની મુનસફીની વાત હતી. અમને દુ:ખ થયું હોય તો એક વાતનું કે તેમના ત્રીસ સભ્યો સ્વાદીષ્ટ ભોજનનો લહાવો ન લઇ શક્યા.
કાર્યક્રમ પૂરો થયા બાદ જીપ્સીને મળવા સોશિયલ સર્વિસીઝનાં એક વરીષ્ઠ કાર્યકર શુચિ ભટ્ટ આવ્યા. જીપ્સીને ખાસ અભિનંદન આપીને જતાં જતાં તેઓ કહેતા ગયા કે તેમની અૉફિસમાં એશિયન સ્પેશીયાલિસ્ટની જગ્યા લાંબા સમયથી યોગ્ય ઉમેદવાર ન મળવાને કારણે ખાલી છે. જીપ્સીને તેમાં રસ હોય તો તેમને જણાવે!
એક દિવસ અમને ખરાબ સમાચાર મળ્યા. કાન્તિકાકા અમીન, જેમણે મારી નીમણૂંકમાં મોટો ભાગ ભજવ્યો હતો, તેમને સ્ટ્રોક આવ્યો. પૅરેલીસીસને કારણે તેમનાથી ઘર બહાર નીકળી શકાય તેવું નહોતું તેથી તેમણે પોતાના પદ પરથી રાજીનામું આપ્યું.
હવે ખાલી પડેલી તેમની જગ્યા માટે બે જણાએ આવેદન પત્ર ભર્યા. તેમાંના એક તો અમારી સંસ્થાના જુના કમ્યુનીટી ડેવેલપમેન્ટ અૉફિસર રામજીભાઇ હતા અને બીજા શ્રી. દાડમીયા. (આ તેમનું સાચું નામ નથી, પણ જો કોઇ વાચકના સગામાં આ નામના કોઇ સભ્ય હોય તો તેમની પહેલેથી જ ક્ષમા માગી લઉં છું.) જેમ આર્કિમીડીસે કહ્યું હતું કે જો તેમને યોગ્ય લંબાઇની pulley મળે તો પૃથ્વીને પણ ઉંચકી શકે. દાડમીયાને આવી કોઇ પૂલીની જરૂર ન પડે. ભારતના સદ્ભાગ્યે તેમનો જન્મ ઝામ્બીયામાં થયો હતો અને ત્યાં જ જન્મારો કાઢ્યો હતો. ભારત તેમની કરામતમાંથી બચી ગયું!
ઝામ્બીયામાં તેમણે એવા તે શા કાર્ય કર્યા કે સરકારે તેમને ડીપોર્ટ કર્યા. અમારા દુર્ભાગ્યે તેઓ બ્રિટીશ પ્રોટેક્ટેડ પર્સન હોવાથી લંડન આવ્યા. સેક્રેટરીના પદ માટે રામજીભાઇ યોગ્ય હતા. વ્યવસાયે નિવૃત્ત શિક્ષક, પ્રામાણીક અને સમાજમાં ઉંચી શાખ. દાડમીયાએ ચૂંટણી પહેલાં ગુપ્ત મેનીફેસ્ટો બહાર પાડ્યો: મને ચૂંટશો તો દરરોજ નાસ્તામાં ગાંઠીયા જલેબી આપીશ. સભ્યોને લીલાલહેર કરાવીશ. તે સમયે અમારી ભગિની સંસ્થામાં કમ્યુનીટી વર્કરની જગ્યા ભરવાની હતી, ત્યાં લીલારામે તેમના મૅનેજરને વચન આપ્યું કે જો સીલેક્શન બોર્ડમાં તેમને લેવામાં આવે તો તે જગ્યા પર તેમનાં પત્નિની નીમણૂંક કરવામાં મદદ કરશે. બદલામાં ચૂંટણીમાં કોઇ પણ હિસાબે રામજીભાઇ ચૂંટાવા ન જોઇએ. આ સિદ્ધ કરવા માટે અમારે ત્યાંની ચૂંટણીમાં રીટર્નીંગ અૉફિસર તરીકે તેમને નીમવામાં આવશે. પેલાં બહેનને કામ મળ્યું અને બદલામાં રીટર્નીંગ અૉફિસરે દાડમીયાનું કામ કર્યું. રામજીભાઇના આવેદનપત્રમાં તેમણે ટેક્નીકલ ક્ષતિ બતાવી રદ કર્યું. જીપ્સીએ તે સામે વાંધો લીધો તો તેને કહેવામાં આવ્યું કે ચૂંટણીની બાબતમાં ગ્રુપના કર્મચારીને બોલવાનો અધિકાર નથી, કારણ કે આ કામ માટે “નિષ્પક્ષ” રીટર્નીંગ અૉફિસરની નીમણૂંક થઇ હતી. ચૂંટણી અંગે કોઇ પણ નિર્ણય લેવાનો તેમને એકલાને જ અધિકાર હતો! દાડમીયાજી ચૂંટાઇ આવ્યા. દરરોજ ગાંઠીયા જલેબી આપવાનું વચન તેમણે એક અઠવાડીયું પાળ્યું, કારણ કે અમને મળતી ગ્રાન્ટમાં તેની જોગવાઇ નહોતી! પણ ત્યારથી અમારી સંસ્થાની અવનતી શરૂ થઇ ગઇ. આની વાત આગળ જતાં કરીશું.
અમારૂં સલાહ કેન્દ્ર ધમધોકાર ચાલતું હતું. આમાંનો આજે એક જ પ્રસંગ જણાવીશ.
એક દિવસ જીપ્સીનું નામ પૂછતાં એક બહેન તેમના ચાર વર્ષના પુત્રને લઇ આવ્યા. નામ રઝીયા. તેમના એક સગાં અમારી પાસે સિટીઝનશીપનું ફૉર્મ ભરાવવા આવ્યા હતા, તેમણે તેમને અમારી ભલામણ કરી હતી.બ્રિટનમાં જન્મ અને શિક્ષણ તેથી કુદરતી રીતે અંગ્રેજી સરસ બોલતા હતા. તેઓ કાઉન્સીલના ફ્લૅટમાં રહેતા હતા જ્યાં તેમને, તેમના પતિ તથા નાનકડા બાળકને વર્ણદ્વેષી લોકો અત્યંત ત્રાસ આપતા હતા. અમે કાઉન્સીલ પાસે રજુઆત કરી તેમને બીજું મકાન ન અપાવી શકીએ? અમે તેમનો કેસ ઉપાડી લીધો. અનેક પ્રયત્નો બાદ તેમને બીજો ફ્લૅટ મળ્યો. તેઓ ત્યાં રહેવા ગયા બાદ શુક્રીયા કહેવા જીપ્સીને મળવા આવ્યા. આ વખતે તેમના પતિ પણ સાથે હતા. વાત કરતાં સાશ્ચર્ય આનંદ થયો: ભાઇ અમદાવાદના હતા! બસ, ઘણી વાતો કરી, જુની ઓળખાણો નીકળી. મારી અટક સાંભળી તેમણે પૂછ્યું, “અમદાવાદ સિવિલ કોર્ટના જજ શ્રી.મધુકર બળવંતની અટક તમને મળતી આવે છે, તે તમારા શું થાય?”
તે મારા મોટા ભાઇ હતા.
“એમ? એ તો મારા વાલિદ સાહેબના ખાસ પરિચિત અને મિત્ર છે. મારા વાલિદ સાહેબ ગુજરાત બાર કાઉન્સીલના પ્રેસીડેન્ટ છે. તેઓ આવતા મહિને અહીં આવવાના છે. તમે દાવત પર જરૂર આવજો!”
તેઓ આવ્યા અને જીપ્સી તેમને મળવા ગયો. તે સમયે ગુજરાતમાં કોમી અશાંતિ ચાલતી હતી. ઘણાં લોકોને TADAમાં તથા સામુદાયીક દંગલમાં સહન કરવું પડ્યું હતું. વાત વાતમાં મેં તેમને પૂછ્યું, “વતનમાં આટલી તકલીફ ભોગવવી પડે છે, તો આપ બ્રિટન કાયમ માટે કેમ નથી આવતા? અહીં આપના પુત્ર છે, રઝીયા જેવી વહુ છે...”
“ક્યા બાત કરતે હો, ભાઇ? ભારત હમારા વતન હૈ, ઉસ મિટ્ટીમેં સદીયોંસે હમ લોગ પલે, આગે બઢે. ઐસી બાતેં તો હોતી રહેતી હૈ, વહ ભી કુછ સરફિરે misguided લોગોંકી વજહસે. નહિં ભાઇ, ઉન લોગોંકી વજહસે હમ હમારા વતન નહિં છોડ સકતે.”
સમગ્ર કાર્યક્રમમાં અમે ધર્મ વિશેની ચર્ચાને સ્થાન આપ્યું નહોતું. આપણા માટે દિવાળી એક સાંસ્કૃતીક અને પારિવારીક ઉત્સવ હોય છે. તેમાં મોટાંઓને પગે પડવા જવાની પરંપરા હજી જળવાય છે તેનું અમે અહીં આયોજન કર્યું હતું.
આ કાર્યક્રમમાં ભાગ લેવા અમે અમારા બરોમાંના ભારત-પાકિસ્તાનના સિનિયર સિટીઝન્સ ઉપરાંત બ્રિટીશ, વેસ્ટ ઇન્ડીયન, આયરીશ સિનિયર સિટીઝન્સના સભ્યો, કાઉન્સીલના સભ્યો તથા સોશીયલ સર્વિસીઝના અધિકારીઓને આમંત્રણ આપ્યાં. આમાં એક રમુજી બનાવ બની ગયો!
અંગ્રેજોના એક સિનિયર સિટીઝન્સ ગ્રુપનું સંચાલન એક બૅપ્ટીસ્ટ ચર્ચના પાદરી કરતા હતા. ‘દિવાળી સેલીબ્રેશન’ માટે પધારવાનું આમંત્રણ જોઇ તેઓ આખલો લાલ રંગ જોઇ ભડકે તેમ ધૂઆંપૂંઆ થઇ ગયા. “તમે લોકો દિવાળી દેવીની પૂજા કરવા માટે આ કાર્યક્રમ રાખ્યો છે તેમાં અમે અને અમારા સભ્યો ભાગ ન લઇ શકે. અમે કેવળ પિતા, પુત્ર તથા પવિત્ર આત્મા (Father, the Son and Holy Ghost)માં માનીએ છીએ. તમારી મૂર્તિપૂજા અમારા માટે નિષિદ્ધ છે વ.વ.” અમે તેમની ભૂલ સુધારીને જણાવ્યું કે આ સાંસ્કૃતીક કાર્યક્રમ હતો, અને તેઓ તેમના વૃધ્ધ સભ્યોને તેમાંથી વંચિત રાખવા માગતા હોય તો તે તેમની મુનસફીની વાત હતી. અમને દુ:ખ થયું હોય તો એક વાતનું કે તેમના ત્રીસ સભ્યો સ્વાદીષ્ટ ભોજનનો લહાવો ન લઇ શક્યા.
કાર્યક્રમ પૂરો થયા બાદ જીપ્સીને મળવા સોશિયલ સર્વિસીઝનાં એક વરીષ્ઠ કાર્યકર શુચિ ભટ્ટ આવ્યા. જીપ્સીને ખાસ અભિનંદન આપીને જતાં જતાં તેઓ કહેતા ગયા કે તેમની અૉફિસમાં એશિયન સ્પેશીયાલિસ્ટની જગ્યા લાંબા સમયથી યોગ્ય ઉમેદવાર ન મળવાને કારણે ખાલી છે. જીપ્સીને તેમાં રસ હોય તો તેમને જણાવે!
એક દિવસ અમને ખરાબ સમાચાર મળ્યા. કાન્તિકાકા અમીન, જેમણે મારી નીમણૂંકમાં મોટો ભાગ ભજવ્યો હતો, તેમને સ્ટ્રોક આવ્યો. પૅરેલીસીસને કારણે તેમનાથી ઘર બહાર નીકળી શકાય તેવું નહોતું તેથી તેમણે પોતાના પદ પરથી રાજીનામું આપ્યું.
હવે ખાલી પડેલી તેમની જગ્યા માટે બે જણાએ આવેદન પત્ર ભર્યા. તેમાંના એક તો અમારી સંસ્થાના જુના કમ્યુનીટી ડેવેલપમેન્ટ અૉફિસર રામજીભાઇ હતા અને બીજા શ્રી. દાડમીયા. (આ તેમનું સાચું નામ નથી, પણ જો કોઇ વાચકના સગામાં આ નામના કોઇ સભ્ય હોય તો તેમની પહેલેથી જ ક્ષમા માગી લઉં છું.) જેમ આર્કિમીડીસે કહ્યું હતું કે જો તેમને યોગ્ય લંબાઇની pulley મળે તો પૃથ્વીને પણ ઉંચકી શકે. દાડમીયાને આવી કોઇ પૂલીની જરૂર ન પડે. ભારતના સદ્ભાગ્યે તેમનો જન્મ ઝામ્બીયામાં થયો હતો અને ત્યાં જ જન્મારો કાઢ્યો હતો. ભારત તેમની કરામતમાંથી બચી ગયું!
ઝામ્બીયામાં તેમણે એવા તે શા કાર્ય કર્યા કે સરકારે તેમને ડીપોર્ટ કર્યા. અમારા દુર્ભાગ્યે તેઓ બ્રિટીશ પ્રોટેક્ટેડ પર્સન હોવાથી લંડન આવ્યા. સેક્રેટરીના પદ માટે રામજીભાઇ યોગ્ય હતા. વ્યવસાયે નિવૃત્ત શિક્ષક, પ્રામાણીક અને સમાજમાં ઉંચી શાખ. દાડમીયાએ ચૂંટણી પહેલાં ગુપ્ત મેનીફેસ્ટો બહાર પાડ્યો: મને ચૂંટશો તો દરરોજ નાસ્તામાં ગાંઠીયા જલેબી આપીશ. સભ્યોને લીલાલહેર કરાવીશ. તે સમયે અમારી ભગિની સંસ્થામાં કમ્યુનીટી વર્કરની જગ્યા ભરવાની હતી, ત્યાં લીલારામે તેમના મૅનેજરને વચન આપ્યું કે જો સીલેક્શન બોર્ડમાં તેમને લેવામાં આવે તો તે જગ્યા પર તેમનાં પત્નિની નીમણૂંક કરવામાં મદદ કરશે. બદલામાં ચૂંટણીમાં કોઇ પણ હિસાબે રામજીભાઇ ચૂંટાવા ન જોઇએ. આ સિદ્ધ કરવા માટે અમારે ત્યાંની ચૂંટણીમાં રીટર્નીંગ અૉફિસર તરીકે તેમને નીમવામાં આવશે. પેલાં બહેનને કામ મળ્યું અને બદલામાં રીટર્નીંગ અૉફિસરે દાડમીયાનું કામ કર્યું. રામજીભાઇના આવેદનપત્રમાં તેમણે ટેક્નીકલ ક્ષતિ બતાવી રદ કર્યું. જીપ્સીએ તે સામે વાંધો લીધો તો તેને કહેવામાં આવ્યું કે ચૂંટણીની બાબતમાં ગ્રુપના કર્મચારીને બોલવાનો અધિકાર નથી, કારણ કે આ કામ માટે “નિષ્પક્ષ” રીટર્નીંગ અૉફિસરની નીમણૂંક થઇ હતી. ચૂંટણી અંગે કોઇ પણ નિર્ણય લેવાનો તેમને એકલાને જ અધિકાર હતો! દાડમીયાજી ચૂંટાઇ આવ્યા. દરરોજ ગાંઠીયા જલેબી આપવાનું વચન તેમણે એક અઠવાડીયું પાળ્યું, કારણ કે અમને મળતી ગ્રાન્ટમાં તેની જોગવાઇ નહોતી! પણ ત્યારથી અમારી સંસ્થાની અવનતી શરૂ થઇ ગઇ. આની વાત આગળ જતાં કરીશું.
અમારૂં સલાહ કેન્દ્ર ધમધોકાર ચાલતું હતું. આમાંનો આજે એક જ પ્રસંગ જણાવીશ.
એક દિવસ જીપ્સીનું નામ પૂછતાં એક બહેન તેમના ચાર વર્ષના પુત્રને લઇ આવ્યા. નામ રઝીયા. તેમના એક સગાં અમારી પાસે સિટીઝનશીપનું ફૉર્મ ભરાવવા આવ્યા હતા, તેમણે તેમને અમારી ભલામણ કરી હતી.બ્રિટનમાં જન્મ અને શિક્ષણ તેથી કુદરતી રીતે અંગ્રેજી સરસ બોલતા હતા. તેઓ કાઉન્સીલના ફ્લૅટમાં રહેતા હતા જ્યાં તેમને, તેમના પતિ તથા નાનકડા બાળકને વર્ણદ્વેષી લોકો અત્યંત ત્રાસ આપતા હતા. અમે કાઉન્સીલ પાસે રજુઆત કરી તેમને બીજું મકાન ન અપાવી શકીએ? અમે તેમનો કેસ ઉપાડી લીધો. અનેક પ્રયત્નો બાદ તેમને બીજો ફ્લૅટ મળ્યો. તેઓ ત્યાં રહેવા ગયા બાદ શુક્રીયા કહેવા જીપ્સીને મળવા આવ્યા. આ વખતે તેમના પતિ પણ સાથે હતા. વાત કરતાં સાશ્ચર્ય આનંદ થયો: ભાઇ અમદાવાદના હતા! બસ, ઘણી વાતો કરી, જુની ઓળખાણો નીકળી. મારી અટક સાંભળી તેમણે પૂછ્યું, “અમદાવાદ સિવિલ કોર્ટના જજ શ્રી.મધુકર બળવંતની અટક તમને મળતી આવે છે, તે તમારા શું થાય?”
તે મારા મોટા ભાઇ હતા.
“એમ? એ તો મારા વાલિદ સાહેબના ખાસ પરિચિત અને મિત્ર છે. મારા વાલિદ સાહેબ ગુજરાત બાર કાઉન્સીલના પ્રેસીડેન્ટ છે. તેઓ આવતા મહિને અહીં આવવાના છે. તમે દાવત પર જરૂર આવજો!”
તેઓ આવ્યા અને જીપ્સી તેમને મળવા ગયો. તે સમયે ગુજરાતમાં કોમી અશાંતિ ચાલતી હતી. ઘણાં લોકોને TADAમાં તથા સામુદાયીક દંગલમાં સહન કરવું પડ્યું હતું. વાત વાતમાં મેં તેમને પૂછ્યું, “વતનમાં આટલી તકલીફ ભોગવવી પડે છે, તો આપ બ્રિટન કાયમ માટે કેમ નથી આવતા? અહીં આપના પુત્ર છે, રઝીયા જેવી વહુ છે...”
“ક્યા બાત કરતે હો, ભાઇ? ભારત હમારા વતન હૈ, ઉસ મિટ્ટીમેં સદીયોંસે હમ લોગ પલે, આગે બઢે. ઐસી બાતેં તો હોતી રહેતી હૈ, વહ ભી કુછ સરફિરે misguided લોગોંકી વજહસે. નહિં ભાઇ, ઉન લોગોંકી વજહસે હમ હમારા વતન નહિં છોડ સકતે.”
Subscribe to:
Posts (Atom)