પરિક્રમા

૩.

ભોજન બાદ ક્રિસ ડૉ. પેરેઝને પોતાની લાયબ્રરીમાં લઇ ગયા અને પોતાનો પુસ્તક સંગ્રહ દેખાડ્યો. વાત નીકળી ક્રિસના અભિગમોની. પેરેઝને ખાસ રસ હતો શિક્ષણ ક્ષેત્રમાં જનતાના સક્રિય સહકારમાં. ક્વીન્સમાં ભારતીય તથા વેસ્ટ ઇન્ડીઝની ‘ઇસ્ટ ઇન્ડીયન’ પ્રજાનું પ્રમાણ સારૂં એવું હતું. તેમાંના ખાસ કરીને વેસ્ટ ઇન્ડીઝની પશ્ચાદ્ભૂના ઘણાં બાળકો શાળાના શરૂઆતના વર્ષોમાં સતત રીતે સારા પરિણામ મેળવતા હતા. ત્યાર બાદ તેમની સિદ્ધીઓમાં પીછેહઠ થતી ગઇ અને એવો સમય આવી લાગ્યો કે શાળામાં તેમની ગેરહાજરીનું પ્રમાણ વધતું ગયું અને સિનિયર વર્ષમાં પહોંચતા સુધીમાં તેમાંના ઘણા શાળા છોડવા લાગ્યા હતા. સ્કૂલ ડ્રૉપ-આઉટ્સની બાબતમાં શિક્ષણ ખાતું ચિંતીત હતું.

“સીરેક્યુઝના છેવટના વર્ષોમાં મને આનો અનુભવ આવ્યો હતો. ખાસ કરીને ભારતીય તથા વેસ્ટ ઇંડીઝના વસાહતીઓ તેમના બાળકો પર એલીમેન્ટરી સ્કૂલથીજ અત્યંત દબાણ લાવતા જોવામાં આવ્યા હતા. “અમે દેશ છોડીને અમેરિકા એટલા માટે આવ્યા છીએ કે તમારૂં ભવિષ્ય સુધરે!” એમ કહી પોતાની હાર્વર્ડ, યેલ કે પ્રિન્સ્ટન જેવા વિશ્વવિદ્યાલયોમાં જવાની તેમની અધુરી રહેલી મહત્વાકાંક્ષા બાળકો પાસેથી પૂરી કરાવવા તેઓ બાળકો પર વધારે પડતું દબાણ લાવતા હતા. આ દબાણ બાળક છ-સાત વર્ષનું થાય ત્યારથી લાવવામાં આવતું. બાળકને પરોઢિયે પાંચ વાગે જગાડી ગણિતના પાડા, કવિતા અને અન્ય વિષયો તેમના પિતા ભણાવવા લાગી જતા. આામ કરતી વખતે તેમને એક વાતનો ખ્યાલ નહોતો આવતો કે બાળકને શાળાના અભ્યાસક્રમ પ્રમાણે પણ કામ કરવું પડતું હતું. આમ બમણા દબાણમાં આવેલા બાળકમાં burn-out ઘણું વહેલું આવે. અભ્યાસનો આનંદ માણવાને બદલે તેમને તે જબરજસ્તી જેવું લાગતાં બાળકને અનેક મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડતો, જેમકે peer pressure, શિક્ષક તરફથી ઠપકો. આનું પરિણામ શું આવે એ તો આપ જાણો જ છો!”

“આનો ઉપાય?” પેરેઝે પૂછ્યું.

“શિક્ષણ ખાતાએ યોજેલા શાલેય કાર્યક્રમ, વિચારપૂર્વક બનાવેલા અભ્યાસક્રમનું મહત્વ તથા શાળાની શિક્ષણ પદ્ધતિને સમજી, તેમાં સહકાર આપવા વાલીઓને સઘન રીતે સાંકળી લેવાય તો આ કામ સરળ બને. તે ઉપરાંત બાળકો પર કોઇ પણ જાતનું દબાણ લાવવું નિરર્થક અને વિપરીત પરિણામ લાવનારું બને છે, તેની સમજ વાલીઓને આપવા માટે community outreach કાર્યક્રમની આવશ્યકતાની જરૂર છે. આઉટરીચનું મુખ્ય કારણ એ છે કે અમેરિકામાં સારૂં જીવનધોરણ જાળવવા પતિ અને પત્ની બન્નેને કામ કરવું પડતું હોય છે તેથી શાળામાં PTAના કાર્યક્રમમાં તેઓ ભાગ લઇ શકતા નથી. અહીં ટ્રિનીડૅડમાં પરિસ્થિતિ જુદી હોવા છતાં અમે આઉટરીચ કાર્યક્રમ શરૂ કર્યો અને સફળતાપૂર્વક અમલમાં મૂક્યો હતો.”

“ડૉ. પરસાદ, સાચું કહું તો હું અહીં ખાસ ઉદ્દેશથી આવ્યો છું. ક્વીન્સમાં અમારા માટે આ સમસ્યા ગંભીર થઇ છે, અને તે માટે કૅરીબિયન બૅકગ્રાઉન્ડના યોગ્ય શિક્ષણશાસ્ત્રી અમારા કાર્યક્રમ માટે મળી શકે કે કેમ તેની તપાસ કરવા અમારી સિટી કાઉન્સીલ તરફથી હું કૅરીબિયનની મુલાકાતે આવ્યો છું. આપને અમારા અભિગમમાં રસ હોય તો અમે તે દિશામાં આગળ વધીએ. આપ આ કામ લેવા તૈયાર હો, તો ન્યુ યૉર્કની સિટી કાઉન્સીલના કૉર્પોરેટ લેવલમાં આપની નીમણૂંક કરવા અમે તૈયાર છીએ. ન્યુ યૉર્કના હિસાબે સુદ્ધાં અમે ઘણું ઉંચું પગાર ધોરણ તથા રિલોકેશન પૅકેજ આપીશું. આપ અમારી અૉફરનો વિચાર કરશો?” તેમણે પગાર તથા રિલોકેશનના જે આંકડા કહ્યા તે સાંભળીને કોઇના પણ ભવાં ઉંચા થાય!

“આપનો આભાર, ડૉ. પેરેઝ. પણ માફ કરશો, મારૂં કાર્યક્ષેત્ર છોડીને બીજા કોઇ સ્થળે જવાની મારી ઇચ્છા નથી. ફૉર્ડ ફાઉન્ડેશને જ્યારે મને ગ્રાન્ટ આપી ત્યારે જ મેં નક્કી કર્યું હતું કે મારા વતન માટે જે કાંઇ કરવું પડે તે કરીશ. હજી મારે અહીં ઘણું કામ કરવાનું બાકી છે.”

“આપની રજા લેતાં પહેલાં હું આપને આ બાબતમાં ઉંડો વિચાર કરવાની વિનંતી કરૂં છું. આપે ટ્રિનીડૅડ માટે ઘણું કર્યું. હવે આપે આખા કૅરીબિયન ટાપુઓ અને ગયાના અને સુરીનામ જેવા દેશોમાંથી ન્યુ યૉર્કમાં સ્થાયી થયેલા નાગરિકો માટે વ્યાપક કાર્ય આપ સફળતાપૂર્વક કરી શકશો એવી મને ખાતરી છે. છેલ્લા દસ વર્ષમાં આપે જેમને કેળવેણી આપી છે તે શિક્ષકો અને સાથીઓ આપનું કામ ઉપાડી લેશે, પણ ન્યુ યૉર્કમાં આપના દેશવાસીઓને માર્ગદર્શકની તાતી જરૂર છે.

“મારી આપને વિનંતી છે કે આપ આપના પરિવાર તથા શિક્ષણ ખાતાના અધિકારીઓ સાથે જરૂર વિચાર વિમર્શ કરશો. મને આશા છે કે અાપ યોગ્ય નિર્ણય લેશો.”

ડૉ. મૅકડોનલ્ડે ક્રિસને આ અૉફર સ્વીકારવાની સલાહ આપી. તેમની દૃષ્ટીએ માયા અને શૉનના અભ્યાસ તથા કારકિર્દી માટે તેમનું ન્યુ યૉર્ક જવું ફાયદેમંદ રહેશે. ક્રિસે તેમની સલાહ માની અને બીજા દિવસે પરિવાર તથા શિક્ષણ ખાતાના વડા સાથે વાત કરી. શિક્ષણ ખાતાના ડિરેક્ટરે તો આગ્રહ કર્યો કે ન્યુ યૉર્ક જવાથી તેઓ દેશની કીર્તિ વધારશે. પરિવારે પણ તેમને સલાહ આપી કે સૌએ ન્યુ યૉર્ક જવું. ત્યાર બાદ તો કેવળ ફૉર્મેલિટી હતી. પપા રામનારાયણે કહ્યું કે તેઓ ઉનાળામાં તેમની મુલાકાત લેતા રહેશે, અને બાળકો ઉનાળાની રજાઓ કૅરીબિયનમાં ગાળવા આવે તો તેમને ગમશે.

ક્વીન્સ ડીસ્ટ્રીક્ટના શિક્ષણ ખાતા સાથેની ઔપચારીક મુલાકાત માટે ક્રિસ ન્યુ યૉર્ક ગયા અને જુન મહિનામાં કામ શરૂ કર્યું. મકાનની વ્યવસ્થા કરી અને પરિવારને બોલાવ્યો.

શૉન ન્યુ યૉર્ક જવાની વાતથી ખુબ રાજી થયો, પણ બે વાતો મૂકીને જવું પડશે તેનું તેને ભારે દુ:ખ હતું. એક તો ક્રિકેટ! તેની મહેચ્છા હતી ટ્રિનીડૅડ વતી ટેસ્ટ મૅચ રમવાની. બીજો અફસોસ હતો દાદી-ફોઇ, ગ્રૅની કમલાને છોડી જવાનો. તેમને શૉન પ્રત્યે ઘણું વહાલ હતું અને શૉન તેમનો ખાસ ચહેતો હતો.

જુલાઇ માસની એક ઢળતી બપોરે રામનારાયણ, ગ્રેસ, માયા અને શૉન જેએફકે પર ઉતર્યા. ક્રિસના પરિવારના જીવનનું નવું પ્રકરણ શરૂ થયું.